Ngành công nghiệp chăn nuôi cá hiện đang là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường, suy giảm quần thể tự nhiên và gây ra rất nhiều vấn đề về phúc lợi động vật.

Bài viết của ông David Neale, Giám đốc Phúc lợi Động vật của Tổ chức Động vật Châu Á

Cá là loài động vật được sử dụng nhiều nhất trên thế giới, với ba nghìn tỷ cá thể bị giết để làm thức ăn mỗi năm.

Cá là loài động vật có khả năng cảm nhận sự đau đớn và trải nghiệm niềm vui, một số loài thậm chí còn có khả năng ghi nhớ dài hạn, có cấu trúc xã hội phức tạp, có khả năng giải quyết vấn đề và sử dụng công cụ.

Mặc dù vậy, hầu như cá rất ít được pháp luật bảo vệ và thường phải sống trong điều kiện tồi tệ tại các khu nuôi công nghiệp, hoặc bị đánh bắt bằng các phương pháp vô cùng tàn nhẫn.

Nuôi cá được cho là hình thức sản xuất thức ăn từ động vật phát triển nhanh nhất trên hành tinh, với hơn một nửa số cá chúng ta tiêu thụ trên toàn cầu hiện nay được nuôi trong các hệ thống quản lý chuyên sâu, với hình thức phổ biến nhất là các khung lưới được thả trong nguồn nước tự nhiên như sông hồ.

Nhưng các trại cá này đang gây ra những vấn đề lớn về phúc lợi đối với hàng triệu cá thể cá cũng như gây ra các vấn đề nghiêm trọng tới môi trường.

Hiện tại cá hồi được nuôi theo quy mô công nghiệp tập trung. Lồng lưới mở ở vùng nước ven biển có thể chứa hàng chục ngàn cá thể cá trong những không gian vô cùng nhỏ hẹp.

Điều kiện khắc nghiệt như vậy làm cho cá hồi dễ bị bệnh hơn, và đồng thời làm gia tăng căng thẳng, sự hung hăng và gây tổn thương cho cơ thể.

Cùng với sự thiếu thốn về mặt không gian, việc có quá nhiều cá thể trong cùng một chỗ cũng dẫn đến chất lượng nước kém, khiến cá có ít oxy để thở. Và điều này cũng dẫn đến vấn đề là chúng không thể thực hiện được các hành vi tự nhiên quan trọng của loài - mà sự thể hiện các hành vi tự nhiên là một trong những tiêu chuẩn tối thiểu được công nhận trong phúc lợi động vật.

Cá hồi là động vật di cư. Trong tự nhiên, chúng thường di chuyển một quãng đường rất xa trước khi quay trở lại con sông chúng từng lớn lên để đẻ trứng.

Tuy nhiên, trong một trại cá, chúng không thể thực hiện được bất cứ hành vi tự nhiên nào. Thay vào đó, chúng chỉ có thể bơi luẩn quẩn không ngừng quanh lồng, cọ sát người vào lưới và vào người nhau.

Các lồng mở cho phép phân cá không qua xử lý, thức ăn thừa, các chất xử lý hóa học và các loại thuốc đi qua lưới và thải trực tiếp vào môi trường biển, dẫn đến nồng độ amoni cao và nồng độ oxi thấp trong nước.

Lượng chất gây ô nhiễm cao này đe dọa sức khỏe của các vùng ven biển và động vật hoang dã phụ thuộc vào các vùng nước này.

Trại cá hồi cũng là nơi sản sinh bệnh tật và dịch hại. Mật độ cá hồi được giữ trong lồng cao tạo điều kiện lý tưởng cho dịch bệnh và ký sinh trùng lây lan, khiến cho động vật phải chịu đựng nhiều bệnh tật và dẫn tới tỷ lệ tử vong cao.

Rận biển ăn da và hút máu cá dẫn đến viêm loét, giảm sự phát triển và đôi khi tạo ra các vết thương hở ở phía sau đầu. Những điều này gây ra các vấn đề nghiêm trọng về phúc lợi đối với cá nuôi nhốt trong điều kiện tồi tệ như vậy.

Ước tính gần một nửa số trại cá hồi ở Scotland đã bị nhiễm dịch rận biển, và sự lây lan của rận biển giữa các đàn cá trong trại và sau đó lan ra môi trường biển trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với quần thể cá hoang dã sinh sống trong các khu vực lân cận.

Do đó, tình trạng dịch rận biển là một yếu tố chính trong sự suy giảm quần thể cá hương và cá hồi hoang dã. Ngoài ra, tình trạng này còn dẫn đến việc các loài cá bàng chài bị đánh bắt bừa bãi để dùng làm cá dọn vệ sinh nhằm kiểm soát số lượng rận biển trong các trại cá.

Các trại cá cũng thường phụ thuộc vào cá đánh bắt tự nhiên để làm thức ăn cho cá trong trang trại. Có thể phải dùng đến 5 kg cá nhỏ để sản xuất ra 1 kg cá hồi hoặc cá mú, tương đương với việc hơn 450 tỷ con cá bị đánh bắt mỗi năm để chế biến thành dầu cá và bột cá chăn nuôi. Các thành phẩm này này sau đó lại được dùng làm thức ăn cho cá trong trang trại. Việc đánh bắt quá mức các loại cá nhỏ này sẽ để lại hậu quả khôn lường cho hệ sinh thái đại dương.

Mỗi năm, hàng trăm ngàn cá thể cá sống trong trại cá sẽ thoát ra ngoài đại dương và vì vậy sẽ đe dọa đến sự đa dạng di truyền và sự sống còn của các loài bản địa, có thể có tác động nghiêm trọng đến sức khỏe và sự ổn định của quần thể hoang dã.

Cá nuôi sau đó lây lan dịch bệnh và chấy rận, những thứ có thể giết chết cá hoang dã, làm cạn kiệt số lượng cá vốn đã giảm đi. Số lượng cá hương và cá hồi hoang dã được cho là sẽ giảm đi do sự ra đời của các trang trại nuôi cá ở vùng hồ biển Scotland, do dịch rận biển trong các trại nuôi cá.

Ngành công nghiệp này gây ra các vấn đề phúc lợi trầm trọng hơn nữa bằng cách ngừng cho cá ăn nhằm làm sạch ruột cá trước các giai đoạn căng thẳng (đối với cá) như vận chuyển, phân loại và giết mổ. Cuối cùng, cá nuôi thường trải qua quá trình giết mổ bằng các phương pháp gây ra đau khổ cùng cực, chẳng hạn như giết bằng cho ngạt khí carbon dioxide hoặc cắt mang cá mà không gây choáng. Cũng có trường hợp cá bị để chết ngạt trên cạn hoặc trên đá lạnh hoặc bị xử lý khi vẫn còn sống.

Thêm vào đó, một hành động vô nhân đạo nữa có thể kể đến là sự phát triển của các trại cá đã dẫn tới việc chính phủ ủng hộ hành động giết hàng loạt động vật hoang dã để bảo vệ cá nuôi. Các trại cá ngoài trời rất hấp dẫn đối với các động vật biển săn mồi như chim biển và hải cẩu, dẫn đến việc chúng bị các chủ trại cá đầu độc hoặc bắn chết vì ăn cá.

Các loài cá như cá hồi vốn là con mồi ưa thích của hải cẩu và chim biển,  và việc con người đã chọn các điểm săn mồi lý tưởng của chúng làm nơi đặt các trại cá hồi ở Scotland đã khiến xung đột trở thành điều không thể tránh khỏi.

Hàng trăm cá thể hải cẩu và hàng ngàn cá thể chim bị bắn mỗi năm để giảm thiểu "thiệt hại kinh tế" đối với ngành nuôi cá hồi.

Cá không thể nói, hoặc biểu hiện nét mặt như ở động vật có vú như chúng ta. Nhưng đừng nhầm lẫn, đây là những động vật đã được khoa học chứng minh là thông minh và có cảm xúc.

Với việc kiến thức về trí tuệ cá đang phát triển nhanh chóng thông qua các nghiên cứu quan sát hành vi, đã đến lúc chúng ta cần thay đổi lập trường về ngành công nghiệp nuôi cá đang ngày càng phát triển và nhìn nhận đúng về bản chất của nó. Đây là một ngành công nghiệp được xây dựng trên sự đau khổ của động vật và ẩn bên dưới nó là sự suy thoái môi trường, và những điều này thường được ém nhẹm nằm ngoài tầm mắt của công chúng.

QUAY LẠI